Ο πρώτος και ο δεύτερος θάνατος κατά τον Πλούταρχο


Το σώμα, η ψυχή και ο νους αποτελούν στον Πλούταρχο (με διάφορες παραλλαγές) τρία πράγματα εντελώς διακριτά μεταξύ τους, πιο διακριτά ακόμη και από τα τρία μέρη της πλατωνικής ψυχής. Υπάρχουν δύο θάνατοι. Ο πρώτος αποτελεί χωρισμό του σώματος από τα άλλα δύο, δηλαδή την ψυχή και το νου, και συμβαίνει στη γη. Ο δεύτερος θάνατος είναι ο χωρισμός του νου από την ψυχή και λαμβάνει χώρα στη σελήνη μετά από μια μακρά περίοδο προσμονής και καθάρσεως. Η ψυχή μετά τον πρώτο της θάνατο στη γη ανεβαίνει προς τα πάνω και περιπλανιέται στην ατμόσφαιρα μεταξύ γης και σελήνης σε καθεστώς τιμωρίας για τα κρίματά της όσο ζούσε. Ο χρόνος αυτής της περιπλάνησης εξαρτάται από την ηθική της ποιότητα. Η άφιξη στη σελήνη τής φέρνει χαρά και ελπίδα, μια έκσταση παρόμοια μ’ εκείνη που νιώθουν όσοι μυούνται στα διάφορα μυστήρια. Έτσι η σελήνη είναι γεμάτη από τις υπάρξεις που κατόρθωσαν να ανέβουν μέχρις εκεί. Αυτές οι υπάρξεις στέλνονται στη γη για να εποπτεύσουν μαντεία, να τιμωρήσουν σφάλματα ή να προστατεύσουν τους ανθρώπους. Μια μέρα, όμως, ο έρωτας τους για τον ήλιο μπορεί να τις οδηγήσει σε μια περαιτέρω απελευθέρωση: ο νους εγκαταλείπει την ψυχή, ενώ η τελευταία παραμένει στη σελήνη ωσότου αφομοιωθεί τελείως απ’ αυτήν, όπως το σώμα από τη γη. Υπάρχει και η αντίστροφη πορεία: ο ήλιος σπέρνει νόες στη σελήνη και εκείνη διαμορφώνει απ’ αυτούς ψυχές. Όταν αυτές πέσουν στη γη, αποκτούν σώματα. Η σελήνη είναι το μόνο μέρος του σύμπαντος που λαμβάνει και δίνει. Επομένως αποτελεί το μεσαίο στάδιο στη διαδικασία της γέννησης. Όπως στην πλατωνική Πολιτεία, είναι οι Μοίρες που εποπτεύουν όλη τη διαδικασία: η Άτροπος στον ήλιο τη θέτει σε κίνηση, η Κλωθώ που γυρίζει στη σελήνη ενώνει και συνδέει, ενώ η Λάχεση δραστηριοποιείται όταν η ψυχή πλησιάζει στη γη. Τα στοιχεία αυτής της σύλληψης προέρχονται από διάφορες πηγές: την πλατωνική φιλοσοφία, την αστρολατρεία και την αστρολογία, τη λαϊκή πίστη κ.ά. Η σύνθεση των στοιχείων αποτελεί συμβολή του Πλουτάρχου και δεν υπάρχει σε προηγούμενους συγγραφείς.

Σχόλια