Υποθέσεις για τη γλώσσα των κατοίκων της Τροίας



Ένα από τα αναπάντητα ερωτήματα της ιστορίας είναι η γλώσσα που μιλούσαν οι κάτοικοι της Τροίας. Γενικά έχουν γίνει τρεις υποθέσεις:

1) Οι κάτοικοι της Τροίας μιλούσαν την Ελληνική. Η υπόθεση αυτή στηρίζεται βασικά στο επιχείρημα ότι οι Τρώες μιλούν Ελληνικά στον Όμηρο. Το επιχείρημα, ωστόσο, δεν ευσταθεί, επειδή αγνοεί μια βασική σύμβαση της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας που ισχύει από την ένδοξη αρχή της ως το ένδοξο τέλος της: όλοι οι ξένοι στα έργα των Ελλήνων συγγραφέων μιλούν άπταιστα την Ελληνική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι Πέρσες του Αισχύλου. Δεν υπάρχει ούτε ένας Έλληνας πρωταγωνιστής σ’ αυτό το έργο. Όλα τα ομιλούντα πρόσωπα είναι Πέρσες, αλλά η γλώσσα που μιλούν είναι η Ελληνική, ενώ ακόμη και οι θεοί τους οποίους επικαλούνται είναι οι ελληνικοί θεοί. Ο Αισχύλος, όπως και πολύ πριν από αυτόν ο Όμηρος, έγραφαν για ένα ελληνικό κοινό και θα ήταν πραγματικά κωμικό αν έβαζαν τους ξένους πρωταγωνιστές να μιλούν στη γλώσσα τους. Φανταστείτε όταν συγκρούονται στις ατομικές μονομαχίες Έλληνες και Τρώες ήρωες: πολλές φορές μιλούν μεταξύ τους πριν ή και την ώρα της μονομαχίας. Θα ήταν κωμικό αν χρειάζονταν μαζί στη μάχη και έναν μεταφραστή... Συμπέρασμα: ο Όμηρος δεν αποτελεί επιχείρημα για το ότι οι Τρώες μιλούσαν Ελληνικά. Από την άλλη κάποια ελληνική πολιτιστική επίδραση στην Τροία είναι βέβαιη: η τρωική θεότητα Apaliunas αντανακλά το όνομα του Απόλλωνα, που έχει γνήσια ελληνική ετυμολογία. Ένας από τους βασιλείς της Τροίας λέγεται Alaksandu, που είναι σχεδόν βέβαιο ότι αποτελεί μια προσπάθεια απόδοσης του ονόματος Αλέξανδρος. Γενικά, όμως, η μυκηναϊκή επίδραση στον υλικό πολιτισμό της Τροίας είναι περιορισμένη (λ.χ. μόνο ένα μικρό μέρος της κεραμικής παρουσιάζει μυκηναϊκή επίδραση). 

2) Οι Τρώες μιλούσαν μια από τις λεγόμενες Ανατολιακές γλώσσες, μια ομάδα συγγενών γλωσσών που περιλαμβάνει τη Χεττιτική, τη Λουβική και την Παλαϊκή κατά τη 2η χιλιετία π.Χ., τη Λυκική, τη Λυδική, την Καρική, τη Σιδητική και την Πισιδική κατά την 1η χιλιετία π.Χ. Το μόνο γραπτό που έχει βρεθεί στην Τροία είναι μια σφραγίδα γραμμένη στη Λουβική. Πολλοί βγάζουν το συμπέρασμα ότι οι Τρώες όντως μιλούσαν Λουβικά. Άλλοι, ωστόσο, δικαίως αντιτείνουν ότι από μια σφραγίδα δεν μπορεί να βγάλει κανείς συμπέρασμα, επειδή οι σφραγίδες είναι κινητά αντικείμενα και η συγκεκριμένη θα μπορούσε να ανήκει σε κάποιον ξένο που ζούσε στην πόλη ή να αποτελεί αναμνηστικό κειμήλιο στην Τροία μέσω κάποιας ξενίας.

3) Οι Τρώες μιλούσαν μια από τις μικρασιατικές προανατολιακές γλώσσες, όπως είναι η Χαττική (δεν πρέπει να συγχέεται με τη Χεττιτική) ή κάποια γλώσσα του λεγόμενου μεσογειακού υποστρώματος. Το όνομα της Τροίας βασίζεται στη ρίζα Trs (Taruisa, Truisa), η οποία υπάρχει και στο όνομα των Τυρσηνών ή Τυρρηνών. Υπήρχε η παράδοση ότι αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή και έφυγαν μετά το τέλος της Εποχής του Χαλκού, για να πάνε στην Ιταλία, όπου έγιναν οι Tursci των Λατίνων (=Ετρούσκοι). Μια γλώσσα παρόμοια με την Ετρουσκική βρέθηκε σε επιγραφή στη Λήμνο. Η άποψη για την ύπαρξη κάποιας προανατολιακής γλώσσας στην Τροία έχει θεωρητικά υπέρ της και το εξής: η Τροία υπήρχε τουλάχιστον από το 3000 π.Χ., ενώ οι Ανατολιακές γλώσσες σύμφωνα με τους γλωσσολόγους διείσδυσαν στη Μικρά Ασία από το 2500 π.Χ. και μετά. Φυσικά θα μπορούσε να είχε υπάρξει κατάκτηση και γλωσσική μείξη (από τους Λούβιους ή τους Χετταίους). Ίσως τελικά η πλέον εύλογη εικόνα να είναι ότι οι κάτοικοι της Τροίας αποτελούσαν ένα πολύγλωσσο σύνολο κατά τη 2η χιλιετία π.Χ., όπως συμβαίνει λ.χ. στην Ουγκαρίτ και άλλες εμπορικές πόλεις της ίδιας εποχής.


Συμπέρασμα: με τα τωρινά δεδομένα είναι αδύνατη η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων για τη γλώσσα ή τις γλώσσες των Τρώων. Ίσως μελλοντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις να μας δώσουν κάποτε περισσότερα στοιχεία.